Noworodek: pierwsze dni – co trzeba wiedzieć?

Wyprawka dla noworodka do szpitala

Torbę do szpitala z rzeczami dla dziecka należy mieć spakowaną i gotową najpóźniej na 4 tygodnie przed planowaną datą porodu. Warto zaznajomić się z przykładową wyprawką, którą najczęściej jest umieszczona na stronie szpitala, w którym zamierzamy rodzić. Wybierając ubranka dla dziecka, warto pamiętać, żeby były one bawełniane. Wszystkie ubranka, przed założeniem ich dziecku powinny być wyprane i wyprasowane.

Wiele mam decyduje się, na zapakowanie ubranek na pierwszy, drugi, trzeci dzień życia w strunowe woreczki i włożenie ich do torby szpitalnej. Dodatkowo przyszłe mamy opisują na woreczku, co się w nim znajduje. Jest to świetny pomysł. Ułatwia to odnalezienie osobie towarzyszącej lub personelowi medycznemu potrzebnych rzeczy w torbie.

Kolejnym dobrym rozwiązaniem jest przygotowanie „zestawu powitalnego” dla noworodka. W skład tego zestawu wchodzą rzeczy, potrzebne w pierwszych chwilach po narodzinach. Kiedy położna poprosi o rzeczy do kącika noworodka, osoba towarzysząca lub kobieta rodząca może wtedy sprawnie przekazać przygotowany wcześniej „pakiet powitalny”. Dzięki temu, uniknie się szukania w torbie i kompletowania rzeczy w stresie, w czasie porodu.

Przeczytaj: Jak rodzaj porodu wpływa na odporność dziecka.

Wyprawka dla noworodka do szpitala (lista)

Zestaw powitalny:

• W rożek lub kocyk zawiń: pieluszkę jednorazową, pajacyk rozpinany po całości z czapką i skarpetkami, 2 pieluszki tetrowe lub flanelowe.

Rzeczy potrzebne na pobyt w szpitalu:

• 3-4 pajacyki rozpinane po całości,
• 3 body,
• 2 bawełniane czapeczki,
• 2 pary skarpetek z luźnym ściągaczem,
• kilka tetrowych lub flanelowych pieluszek (10 szt.),
• ok. 10 pieluszek jednorazowych (rozmiar 0-1),
• kocyk lub rożek lub śpiworek (do wyboru),
• krem przeciw odparzeniom,
• 1-2 opakowania chusteczek nawilżanych.

Noworodek – jaki jest, czego potrzebuje?

Noworodek jest jeszcze bardzo niedojrzały, wszystkie jego układy: oddechowy, nerwowy, pokarmowy, mięśniowy – dopiero uczą się swoich funkcji. Po narodzinach dziecko, zderza się z zupełnie nową rzeczywistością. W macicy było ciepło, ciemno, dźwięki były przytłumione, a wyraźne granice macicy zapewniały poczucie bezpieczeństwa. Z chwilą narodzin wszystko się zmieniło. Nagle zrobiło się bardzo jasno, głośno, zimno, maluch musi samodzielnie oddychać, jeść, wydalać, musi oswoić się z nowymi bodźcami, grawitacją, dotykiem ludzkich rąk, doświadczeniem noszenia ubranek. Nie czuje się zbyt pewnie w tym nowym dla niego świecie.

Opieka nad noworodkiem

To czego najbardziej potrzebuje to nasza troskliwa opieka. Spokojne obchodzenie się z nim podczas przewijania, przebierania, noszenia, przekazywania sobie z rąk do rąk, czy podczas kąpieli, pomaga mu oswoić się z tymi zmianami. Dziecko rozwija się w relacji z rodzicem, więc im więcej przytulania, noszenia, bujania, tym sprawniejszy jego rozwój. Opieka nad noworodkiem wymaga dużego zaangażowania, ale daje też ogrom satysfakcji. Pierwsze dni z noworodkiem nie są łatwe, gdyż nas rodziców sporo stresuje. Mamy poczucie, że od teraz zdrowie i życie tego małego człowieka jest w naszych rękach, a on nam przecież nic nie powie! To ogromna odpowiedzialność, którą mocno czuć na rodzicielskich ramionach.

Warto wiedzieć: Drugi tydzień życia dziecka

Pierwsze dni życia noworodka

Zaczyna się całkiem spokojnie, bo w pierwszych dniach po narodzinach dziecko dużo śpi, może przesypiać nawet 20 godzin w ciągu doby, oczywiście z przerwami na jedzenie. Wymaga karmienia od 8 do 12 razy na dobę, a od 5 dnia życia rozkręca się też z brudzeniem pieluszek. Wcześniej były to 2-3 pieluszki na dobę do zmiany. Teraz moczy już 6-8 pieluszek na dobę i do tego robi 3-4 kupki na dobę, a nierzadko nawet więcej. Często rodzice mają wtedy poczucie, że nie robią nic innego tylko karmią, noszą, przewijają.

Ile powinien jeść noworodek? Mleko dla noworodka.

To, ile powinien jeść noworodek zależy od tego, czy maluch jest karmiony piersią czy mlekiem modyfikowanym, a także od tygodnia ciąży, w którym przyszedł na świat.

WHO zaleca, aby noworodki i niemowlęta były karmione „na żądanie” a mleko matki stanowiło wyłączny pokarm w pierwszych 6 miesiącach życia niemowlęcia.

Noworodki i niemowlęta jedzą najczęściej ok. 8-12 razy na dobę. Jeśli nie możesz lub nie chcesz karmić piersią, pediatra zaleci odpowiednie mleko modyfikowane. Karmić należy wtedy zgodnie z etykietą danego produktu.

Wytyczne podają, że noworodki i niemowlęta powinny przyjmować pomiędzy 91-95 kcal/kg masy ciała na dobę. Warto kontrolować wagę dziecka, by upewnić się, czy przyrost masy ciała jest odpowiedni. Gdy pojawią się jakiekolwiek wątpliwości, skonsultuj się z położną lub lekarzem pediatrą.

Jak obchodzić się z noworodkiem: najważniejsze zasady

Większość rodziców ma obawy czy będzie potrafiło dobrze zająć się maleństwem. Szczególnie jeśli nigdy wcześniej nie miało styczności z noworodkiem. Prawidłowa opieka i pielęgnacja to taki sposób noszenia, podnoszenia, odkładania, przewijania i przebierania dziecka, który wspiera i stymuluje jego prawidłowy rozwój.

Ogólne zasady opieki nad noworodkiem:

• Sposób podnoszenia i odkładania – nie powinno się podnosić dziecka z leżenia na plecach poprzez wkładanie rąk pod jego głowę i pupę. Nie wolno także podnosić dzieci, trzymając tylko pod pachami, niezależnie od ich wieku. Najlepszą opcją podnoszenia jest obrócenie maluszka na bok i oderwanie od podłoża najpierw jego głowy, później barku a na końcu miednicy. Przy odkładaniu należy działać odwrotnie, najpierw odkładamy pupę dziecka, potem bark a na końcu głowę. Na koniec delikatnie i spokojnie rotujemy maluszka na plecy.
• Jak nosić noworodka – maluszka, który jeszcze nie siada samodzielnie, najlepiej nosić w pozycji tzw. fasolki – kręgosłup powinien być lekko zaokrąglony. Należy pamiętać by nie pionizować dziecka, które jeszcze nie siada, ponieważ obciąża to jego kręgosłup, a nie jest on jeszcze gotowy na takie obciążenia i działa to na niego niekorzystnie.
• Bodźcowanie obu stron ciała noworodka– noworodek nie zna jeszcze swojego ciała, poznaje je w pierwszych miesiącach życia. Prawidłowa opieka i bodźcowanie obu stron pozwala mu poznać, że ma prawą i lewą stronę ciała. Najłatwiej osiągnąć to, gdy podczas podnoszenia, ubierania, przewijania, przetaczamy dziecko na boki, raz na prawy, raz na lewy. Nie wolno ciągnąć malucha za rączki lub nóżki. To bardzo niekorzystne dla stawów biodrowych i kręgosłupa. Wszystkie czynności przy dziecku warto robić przetaczając jego ciało na boki.
• Symetria – nosić dziecko należy raz na prawej, raz na lewej ręce, odbijać raz na prawym, raz na lewym ramieniu, itp. Podczas karmienia piersią, naturalnie dziecko je raz na jednym boku, raz na drugim. Natomiast przy karmieniu butelką, trzeba o tym pamiętać by karmienie odbywało się naprzemiennie.
• Podtrzymywanie główki – niemowlę osiąga kontrolę głowy około trzeciego miesiąca życia, więc do tego czasu należy podtrzymywać główkę przy podnoszeniu, odkładaniu i noszeniu.
• Ułożenie w przestrzeni – w czasie aktywności dziecka, warto zapewnić mu takie warunki by mogło rozglądać się w obie strony. W łóżeczku stojącym pod ścianą, kiedy podchodzimy do niego tylko z jednej strony, należy zmieniać pozycję dziecka, by miało możliwość przekręcać głowę raz na jedną, raz na drugą stronę (dziecko przekręca głowę na ten bok, gdzie są atrakcyjniejsze widoki).
• Układanie na brzuszku – każdego dnia należy zapewnić maluchowi możliwość leżenia na brzuszku. Umożliwia mu to trening kontroli głowy i obręczy barkowej.
• Spontaniczna aktywność – dobrym pomysłem jest układanie dziecka na macie, na twardym podłożu, aby mogło doświadczać spontanicznej aktywności w przestrzeni. To ułatwia osiąganie kolejnych umiejętności motorycznych, wspiera harmonijny rozwój.

Kąpiel noworodka

Skóra noworodka, jest niedojrzała, delikatna i cienka. Jest podatna na urazy czy działanie kosmetyków. Nieodpowiednia pielęgnacja może doprowadzić do np. wystąpienia reakcji alergicznych lub odparzeń. Do jednym z najważniejszych czynności pielęgnacyjnych należy kąpiel. Dzięki kąpieli oczyszcza się ciało dziecka, kąpiel może także relaksować i wyciszać maluszka. Jest jednym ze sposobów budowania więzi między dzieckiem a rodzicami.

Według zaleceń WHO z pierwszą kąpielą należy poczekać przynajmniej 24 godziny od narodzin. Nie ma konieczności kąpać noworodków lub niemowląt codziennie. Wystarczająca jest kąpiel co 2-3 dzień. Maluszka można kąpać w samej wodzie, w wodzie z dodatkiem olejku ze słodkich migdałów, w wodzie z dodatkiem mleka kobiecego lub w wodzie z dodatkiem kosmetyku odpowiedniego dla wieku, najlepiej z dobrym składem.

Najważniejsze informacje:

• temperatura powietrza powinna wynosić 22-24 stopnie Celsjusza;
• temperatura wody 37-38 stopni Celsjusza;
• wszystkie niezbędne do kąpieli rzeczy przygotuj tak, by były w zasięgu Twojej ręki (ręcznik, czyste ubranko na zmianę, czystą pieluszkę, kosmetyki do kąpieli i pielęgnacji, inne potrzebne rzeczy);
• nalej wody do wanienki tyle, by dziecko nie wychładzało się w kąpieli (jeśli zamoczy się kikut pępowinowy, nic nie szkodzi, po kąpieli dokładnie wytrzyj go do sucha);
• bezpiecznie i pewnie trzymaj maluszka;
• myć maluszka możesz dłonią lub myjką;
• umyj główkę dziecka, szyjkę, klatkę piersiową, brzuszek, rączki, starając się otworzyć zaciśnięte piąstki maluszka, następnie umyj nóżki i okolice intymne oraz plecki. Zwróć szczególną uwagę na dokładne oczyszczenie wszystkich fałdek i miejsc, gdzie najczęściej ulewa się mleko, czyli okolice szyi i miejsca za uszami;
• po kąpieli zawiń dziecko w ręcznik, ugrzej i delikatnie wytrzyj oraz przeprowadź potrzebną pielęgnację na przewijaku (pielęgnację głowy, twarzy, oczu, uszu, jamy ustnej, kikuta pępowinowego i okolic intymnych).

Ubieranie noworodka

Zaleca się ubieranie noworodków w bawełniane, nieuciskające ubranka. Należy je zmieniać codziennie. Ubranka noworodka i niemowlęcia zaleca się prać w płynach i proszkach przeznaczonych dla tak małych dzieci. Na pierwsze chwile najlepiej sprawdzają się ubranka rozpinane po całości, np. pajacyki. Dziecko należy ubierać adekwatnie do pogody, nie doprowadzając do jego przegrzania czy wychłodzenia. Najlepszą metodą sprawdzenia czy dziecko nie jest za ciepło bądź zimno jest sprawdzenie temperatury jego karku. Maluszek, któremu jest komfortowo ma ciepły kark, przegrany malec ma te okolice zwykle mocno ugrzane i mokre, a taki, któremu może być chłodno ma wyraźnie chłodne okolice karku.

Kiedy noworodek zmienia się w niemowlę?

Twój noworodek zmieni się w niemowlę szybciej niż myślisz. Okres noworodkowy trwa 4 tygodnie. Po tym czasie, czyli po skończeniu 28 dni dziecko określa się niemowlęciem.

Badania przesiewowe noworodków – jakie się wykonuje?

Badania przesiewowe noworodków to bezpłatne oraz obowiązkowe badania

które w Polsce przeprowadzane są od 1994 roku. Badania przesiewowe umożliwiają odpowiednio wczesne wykrycie aż 26 jednostek chorobowych. Dzięki temu, można szybciej rozpocząć odpowiednie leczenie i zminimalizować ryzyko powikłań. Przeprowadzanie badań przesiewowych zaleca Światowa Organizacja Zdrowia. Badania wykonywane są najwcześniej po 48 godzinach od porodu. Do ich wykonania, potrzebna jest krew włośniczkowa z pięty dziecka. Krew nanosi się na dwie bibuły.

Na jednej bibułce z sześcioma polami krew badana jest pod kątem występowania następujących chorób:

• Fenyloketonurii.
• Mukowiscydozy.
• Hipotyreozy czyli wrodzonej niedoczynności tarczycy.
• Wrodzonego przerostu nadnerczy.
• Deficytu biotynidazy.

Badania te są wykonywane w regionalnych ośrodkach przesiewowych, m.in.: w Warszawie, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie i Wrocławiu.

Na drugiej bibułce z dwoma polami krew jest badana w kierunku rzadkich chorób metabolicznych.

Badanie te są wykonywane w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie.

W razie nieprawidłowych wyników rodzice są informowani listownie i telefonicznie o konieczności zgłoszenia się z dzieckiem do wskazanej poradni specjalistycznej.

Badania przesiewowe noworodków prowadzone są według procedury opracowanej przez Instytut Matki i Dziecka.

Do innych badań przesiewowych należy:

• badanie słuchu – wykonywanie najczęściej w 2 dobie życia, podczas snu dziecka, aparat do badania przypomina pilota i jest zakończony długą sondą, której końcówkę wkłada się dziecku do ucha, badanie jest bezbolesne, trwa kilka minut i daje odpowiedź czy ucho wewnętrzne i środkowe funkcjonuje prawidłowo.
• test pulsoksymetryczny – wykonywany pomiędzy 2 a 24 godziną życia; na prawą nóżkę dziecka zakłada się czujnik, który sprawdza wysycenie krwi tlenem, dzięki badaniu można wykryć bezobjawowe, krytyczne wady serca.
• badanie w kierunku dysplazji stawów biodrowych – usg stawów biodrowych wykonuje się pomiędzy 6-8 tygodniem życia dziecka.

Bibliografia:

• Barbara Falenta, 1200 Mam, Mamy dla Mamy, tom 2 - Macierzyństwo, Wydawnictwo Mamy dla Mamy Warszawa 2020
• Lucyna Mirzyńska, Pierwsza pomoc w nauce macierzyństwa, Wydawnictwo eSPe, Kraków 2019
• Barbara Baranowska, Antonina Doroszewska, Piotr Szynkiewicz, Naukowe podstawy standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, Wydawnictwo Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej, Warszawa 2020
• Monika Działowska, Aleksandra Multan, Zdrowy maluszek, Helion S. A. Gliwice
• B. Kościelniak–Merak, P. Tomasik, Laboratoryjne badania przesiewowe noworodków w Polsce, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/pediatria/praktyka–kliniczna/badania–laboratoryjne/196187,laboratoryjne–badania–przesiewowe–noworodkow–w–polsce, [dostęp:] 12.12.2022
• W. Kawalec, R.Grendy, M. Kulusa (red.), Pediatria I, Warszawa 2018
• E. Helwich, Badania przesiewowe u noworodków, „Pediatria po Dyplomie” 2019, nr 4.
• Oblacińskiej, M. Jodkowskiej, P. Sawca, ABC bilansów zdrowia dziecka, Kraków 2017