Badania dowodzą, że dojrzewanie i kształtowanie się układu odpornościowego w pierwszych miesiącach życia zachodzi w obrębie przewodu pokarmowego i zależy m.in.od diety i składu mikrobioty jelitowej. Już od narodzin warto więc dbać o dobre bakterie zasiedlające przewód pokarmowy. Jednym ze sposobów na ich wspomaganie jest uwzględnianie w pokarmie dziecka prebiotyków, czyli pożywki pomagającej bakteriom rozwijać się w jelitach.
Co znajdziesz w tym artykule:
Mikrobiota jelitowa dziecka a odporność i prawidłowe trawienie
Przewód pokarmowy dziecka, które przychodzi na świat, jest jest prawie całkowicie pozbawiony bakterii. To, jakie szczepy drobnoustrojów w nim „zamieszkają”, zależy w dużym stopniu od diety malucha. Skład mikrobioty jelitowej jest niezwykle ważny dla zdrowia dziecka. Ma ogromne znaczenie w rozwoju układu immunologicznego oraz w kształtowaniu się predyspozycji do niektórych chorób, takich jak choroby alergiczne czy autoimmunologiczne. Mikrobiota jelitowa odgrywa też rolę we wspieraniu odporności dziecka poprzez stymulację dojrzewania komórek układu odpornościowego oraz zapobieganie namnażaniu się bakterii chorobotwórczych.
Prawidłowa mikrobiota jelitowa wpływa również na przebieg procesów trawiennych. Może przeciwdziałać zaparciom, które stanowią częsty problem w praktyce pediatrycznej. Jednocześnie korzystny skład bakterii jelitowych zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunek, np. w sytuacji spożycia skażonej (zawierającej bakterie chorobotwórcze) żywności. Wpływa także na poprawę przyswajalności niektórych składników pokarmowych, np. wapnia.
Jak wspierać rozwój mikrobioty jelitowej u dziecka po narodzinach?
Najlepszą metodą zapewniającą ukształtowanie się prawidłowej, fizjologicznej mikrobioty jelitowej jest poród siłami natury oraz wyłączne karmienie naturalne w pierwszych miesiącach życia.
W czasie porodu naturalnego organizm noworodka jest zasiedlany bakteriami z dróg rodnych i skóry matki, co stanowi pierwszy etap kształtowania się prawidłowej mikrobioty jelitowej. U dzieci urodzonych drogą cięcia cesarskiego skład mikrobioty jelitowej różni się od składu mikrobioty jelitowej u maluchów urodzonych siłami natury. Wykazano, że u dzieci urodzonych przez poród operacyjny występuje większe ryzyko chorób alergicznych!
Położna po narodzinach malucha jak najszybciej przekazuje go mamie, aby odbył się kontakt „skóra do skóry” i pierwsze próby przystawienia noworodka do piersi. Mleko mamy to najlepsze źródło substancji niezbędnych do rozwoju korzystnej mikrobioty jelitowej dziecka – naturalnych prebiotyków i probiotyków.
Probiotyki a prebiotyki
Pojęcia prebiotyków i probiotyków bardzo podobnie brzmią, dlatego wielu rodziców ma trudności w odróżnieniu tych nazw i uważa je za synonimy. Są to jednak dwa zupełnie odmienne składniki naszego pożywienia. Co to jest prebiotyk, a co uznajemy za probiotyk?
Probiotyki są to żywe drobnoustroje, podawane jako lek lub składnik żywności, które korzystnie działają na organizm.
Natomiast prebiotyki są niczym innym, jak pożywieniem dla zasiedlających jelita drobnoustrojów o korzystnym działaniu. Prebiotyki nie ulegają trawieniu, dochodzą do jelita grubego gdzie stają się źródłem energii dla wybranych szczepów drobnoustrojów i w ten sposób powodują zwiększenie liczby „dobrych bakterii”, a co za tym idzie – mogą wzmocnić efekt działania podawanych probiotyków.
Źródła prebiotyków w diecie niemowlęcia
Najlepszym źródłem zarówno probiotyków, jak i prebiotyków dla niemowlęcia jest mleko mamy. Jeżeli z różnych powodów nie możesz karmić dziecka piersią, warto wówczas skonsultować z lekarzem dobór odpowiedniego mleka modyfikowanego, którego skład jest inspirowany składem mleka matki.
Na etapie rozszerzania diety, które rozpoczynamy między 17. i 26. tygodniem życia dziecka, możliwe jest włączenie do jego jadłospisu kolejnych źródeł prebiotyków, które zawarte są w niektórych produktach uzupełniających. Należą do nich:
- Warzywa, takie jak cebula, czosnek, por, ziemniaki, dynia,
- Owoce, m.in. jabłka, banany, nektarynki,
- Produkty zbożowe, takie jak kaszki owsiane i jęczmienne,
- Nasiona roślin strączkowych, w tym fasola, groszek, ciecierzyca i soczewica.
Inne sposoby na wspomaganie odporności dziecka
Podawanie dziecku prebiotyków i probiotyków to ważny, ale nie jedyny sposób na dbanie o układ odpornościowy dziecka. Jego rozwój i funkcjonowanie wspierają także szczepienia ochronne, podawanie odpowiedniej dawki witaminy D3 oraz hartowanie poprzez regularne spacery. Znaczenie ma również zachowywanie odpowiedniej, niezbyt wysokiej, temperatury w mieszkaniu – około 18-22°.
Pamiętaj też, aby nie przesadzać ze sterylnością otoczenia niemowlęcia – wbrew pozorom utrzymywanie zbyt daleko idącej higieny może wręcz osłabiać odporność dziecka. Miej na uwadze również, że antybiotyki zaburzają składnik mikrobioty jelitowej. Czasami są to leki niezbędne, ale większość infekcji wieku dziecięcego stanowią infekcje wirusowe, na które antybiotyk nie pomoże. Kieruj się zaleceniami pediatry odnośnie faktycznej konieczności stosowania tych leków w danym przypadku.
Warto wiedzieć także, że nadmierne spożycie cukrów prostych sprzyja zmianom mikrobioty jelitowej polegającym na nadmiernym rozwoju „złych” bakterii, związanych z nieprawidłową stymulacją jelitowego układu immunologicznego i hormonalnego. W trosce o skład mikrobioty sprzyjający odporności, nie podawaj niemowlakowi soków owocowych ani produktów zawierających dodane cukry.
Źródła:
- Miqdady M., Mistarihi J. A., Azaz A. i wsp. (2020) Prebiotics in the Infant Microbiome: The Past, Present, and Future, Pediatric Gastroenterology, Hepatology & Nutrition, 23(1): 1-14, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6966216/.
- Jing J., Weilin J., Shuang-Jiang L. i wsp. (2020) Probiotics, prebiotics, and postbiotics in health and disease, MedComm, 4(6): e420, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10625129/.
- Selvamani S., Kapoor N., Ajmera A. i wsp. (2023) Prebiotics in New-Born and Children’s Health, Microorganisms, 11(10): 2453, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10608801/.
- Szajewska H., Socha P., Horovath A. i wsp. (2021) Zasady Żywienia Zdrowych Niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Przegląd Pediatryczny 50: 1-19, dostęp: https://przegladpediatryczny.pl/files/4337.pdf.
- Jain N. (2020) The early life education of the immune system: Moms, microbes and (missed) opportunities, Gut Microbes, 12(1): 1824564, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7781677/.
- Rau S., Gregg A., Yaceczko S. i wsp. (2024) Prebiotics and Probiotics for Gastrointestinal Disorders, Nutrients, 16(6): 778, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10975713/.