Istnieje coraz więcej dowodów naukowych, które wskazują, jak ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego ma właściwy skład mikrobioty jelitowej. O efektywność odpowiedzi immunologicznej organizmu dbają obecne w jelitach bakterie probiotyczne oraz potrzebne do ich rozwoju pożywki w postaci prebiotyków. Od pewnego czasu można się spotkać z zupełnie nowym terminem, jakim są postbiotyki – czym są oraz jakie jest ich znaczenie dla układu odpornościowego?
Co znajdziesz w tym artykule:
Od prebiotyku do postbiotyku
Ludzki organizm to dom dla bilionów mikroorganizmów, w tym bakterii jelitowych, które ogólnie nazywane są mikrobiomem. Aby flora bakteryjna jelit utrzymana była w równowadze, potrzebuje trzech kategorii składników: prebiotyków, probiotyków i postbiotyków. Probiotyki to dobre bakterie, które zapewniają właściwy rozwój mikrobioty zasiedlającej organizm, zwiększają wydajność układu immunologicznego, a także łagodzą stany zapalne i neutralizują część toksyn pochodzących z pokarmu¹. Pożywką i stymulatorem wzrostu dla probiotyków są prebiotyki – należy do nich np. błonnik pokarmowy w postaci oligosacharydów². Z kolei produkty metabolizmu bakterii probiotycznych lub substancje uwalniane w wyniku rozpadu komórek bakteryjnych nazywane są postbiotykami. Do niedawana nie zwracano uwagi na te składniki, a okazuje się, że mogą wywierać wiele korzyści dla organizmu człowieka³.
Jaki jest związek między postbiotykami a odpornością?
Choć dokładne korzyści oddziaływania postbiotyków na organizm człowieka nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione, wyniki badań wskazują na szereg ich właściwości – antyoksydacyjnych, przeciwbakteryjnych i immunomodulujących³. Poprzez stymulację odporności u dzieci wspierają barierę jelitową, której zadaniem jest rozpoznawanie, czy dana substancja lub związek chemiczny są dla organizmu bezpieczne. Postbiotyki potrafią także naśladować działanie żywych bakterii probiotycznych, wykazują korzystny wpływ na walkę z patogenami, neutralizację stanów zapalnych i zachowanie stabilności mikrobioty jelitowej⁴.
Jak kształtuje się odporność u niemowląt?
Niezwykle ważnym okresem dla rozwoju odporności dziecka jest 1000 pierwszych dni życia. W tym czasie młody organizm adaptuje się do wyzwań, jakie już od chwili narodzin stawia przed nim świat zewnętrzny. To właśnie wtedy kształtuje się mikrobiom jelitowy, a na jego skład, poza uwarunkowaniami genetycznymi, wpływają również takie czynniki, jak: sposób porodu, styczność z zanieczyszczeniami czy antybiotykoterapie⁵. W momencie przejścia przez drogi rodne matki dziecko nabywa pierwsze mikroorganizmy, które odgrywają bardzo ważną rolę w utrzymaniu kondycji zdrowotnej i kształtowaniu się odporności. Niezwykle istotnym aspektem, który w korzystny sposób determinuje rozwój flory bakteryjnej jelit, jest także sposób żywienia niemowlęcia. Bez wątpienia najlepszym pokarmem dla niemowląt i małych dzieci jest mleko matki – zawarte w nim aktywne biologiczne oligosacharydy, żywe bakterie oraz ich liczne metabolity mają największy wpływ na rozwój mikrobioty jelitowej5. Mleko kobiece jest zatem środowiskiem dla 3 grup składników: prebiotycznych oligosacharydów, probiotycznych bakterii oraz metabolitów mleka matki – tzw. postbiotyków⁶.
Postbiotyki w mleku modyfikowanym
Mleko matki – dzięki zawartym w nim komórkom odpornościowym, przeciwciałom, oligosacharydom, żywym bakteriom oraz składnikom aktywnym biologicznie, tj. postbiotykom – wspiera rozwój układu immunologicznego niemowlęcia⁵. W jaki sposób kształtuje się zatem odporność niemowlęcia, które z uzasadnionych przyczyn nie może być karmione piersią? Znalezienie sposobu, który zagwarantuje dziecku korzyści jak najbardziej zbliżone do tych wynikających z karmienia pokarmem kobiecym, od wielu lat stanowi ogromne wyzwanie dla naukowców z całego świata. Prowadzone badania nad składem mleka matki umożliwiły przełomowe odkrycie w tej dziedzinie i opracowanie unikalnej receptury mleka modyfikowanego, zawierającej połączenie oligosacharydów prebiotycznych i postbiotyków. To nowy kierunek wspierania odporności poprzez wpływ na mikrobiotę jelitowją już we wczesnym okresie życia – dzięki temu połączeniu skład, aktywność i środowisko mikrobioty niemowląt, które nie mogą być karmione piersią, stał się zbliżony do obserwowanego u dzieci karmionych pokarmem kobiecym⁵.
¹Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – Charakterystyka i funkcje. Problemy Higieny Epidemiol, 95(3), 541-549. 2014.
²Slizewska K. et al., Prebiotyki – definicja, właściwości i zastosowanie w przemyśle. Żywność Nauka Technologia Jakość, 20.1, 2013.
³Sarnecki J., Postbiotyki. Standardy Medyczne/Pediatria 16, 31-43. 2019.
⁴Gruszfeld D., Postbiotyki – nowa era rozumienia mikrobioty. Standardy Medyczne/Pediatria 15. 2018.
⁵Medexpress. Postbiotyki: Odporność zaczyna się w przewodzie pokarmowym. [dostęp: 2019-03-07, 13:18]: https://www.medexpress.pl/postbiotyki-odpornosc-zaczyna-sie-w-przewodzie-pokarmowym/73142
⁶Cukrowska B., Mikrobiom jelitowy a pre-, pro- i postbiotyki w pytaniach i odpowiedziach. Standardy Medyczne/Pediatria, 16, 2019.