Katar stanowi bardzo częsty objaw obserwowany u rocznych dzieci. Może mieć zróżnicowane przyczyny i związany z tym charakter oraz czas trwania. Typowym powodem pojawienia się krótkotrwałego, utrzymującego się przez kilka dni kataru jest przeziębienie lub grypa. Natomiast przedłużający się, przewlekły katar najczęściej wynika z występowania alergii u dziecka. Dowiedz się więcej o możliwych przyczynach pojawienia się tego objawu u malucha oraz sposobach, które pomogą sobie z nim radzić.
Co znajdziesz w tym artykule:
Przyczyny kataru u rocznego dziecka
Typowymi, częstymi przyczynami kataru u małego dziecka są infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych (przede wszystkim przeziębienie i grypa) oraz reakcje alergiczne, np. wynikające z nadwrażliwości na pyłki, sierść zwierząt lub określone produkty spożywcze. Ten objaw może być wywołany również przez szereg innych czynników, m.in.:
- Zmiany w pogodzie, w szczególności zmiany temperatury otoczenia oraz wilgotności powietrza (katar spowodowany jest w szczególności przez zimne i suche powietrze),
- Zanieczyszczenie powietrza, np. przez smog lub dym papierosowy,
- Płacz dziecka,
- Infekcje obejmujące zatoki i/lub migdałki,
- Polipy nosa,
- Obecność ciała obcego w jamie nosowej dziecka,
- Wrodzone lub nabyte (głównie na skutek urazu) wady anatomiczne w obrębie jamy nosowej, np. skrzywienie przegrody nosowej,
- Guzy w obrębie nosa i nosogardła,
- Refluks żołądkowo-przełykowy,
- Pierwotną dyskinezę rzęsek – objawy w tym przypadku zauważalne są od czasu narodzin.
Diagnostyka podłoża kataru u rocznego dziecka
Do rozpoznania przyczyny kataru u małego dziecka lekarz wykorzystuje przede wszystkim szczegółowy wywiad z rodzicami, obejmujący m.in. pytania o czas trwania nieżytu nosa, obecność innych objawów, cechy wydzieliny z nosa oraz występowanie w otoczeniu malucha czynników, które mogą powodować lub nasilać dolegliwości. Oprócz tego pediatra wykonuje badanie fizykalne. Często krótka wizyta u pediatry wystarcza to do postawienia diagnozy i zaplanowania leczenia. Czasami potrzebne jest jednak zlecenie dodatkowych badań lub skierowanie do specjalisty, np. alergologa lub laryngologa.
Jaki charakter i towarzyszące objawy może mieć katar wynikający z poszczególnych przyczyn kaszlu?
- Wodnisty lub śluzowaty, gęsty katar współwystępujący z kaszlem i podwyższoną temperaturą ciała wskazuje na obecność wirusowych infekcji dróg oddechowych, np. przeziębienia,
- Występowanie kataru ropnego u dziecka (gęstej wydzieliny o żółtej lub zielonej barwie) w połączeniu z kaszlem i gorączką, sugeruje obecność infekcji bakteryjnej,
- Przewlekły lejący, wodnisty katar występujący razem z kichaniem oraz łzawieniem oczu i ich swędzeniem, może świadczyć o alergicznym nieżycie nosa - szczególnie w przypadku, gdy udaje się zidentyfikować konkretny alergen wyzwalający objawy w danym czasie, np. pyłki określonych traw i drzew,
- Katar jednostronny, ropny, o nieprzyjemnym zapachu może pojawić się na skutek obecności ciała obcego w jamie nosowej dziecka.
Ile trwa katar u rocznego dziecka?
Czas trwania nieżytu nosa u dziecka w dużej mierze zależy od jego przyczyny. Katar o charakterze ostrym (najczęściej o podłożu infekcji wirusowej) utrzymuje się zwykle do około 5-7 dni. Jako przewlekły określamy go, jeśli czas występowania przekracza 14 dni. W niektórych przypadkach trwa on jednak znacznie dłużej niż 2 tygodnie.
Możemy spotkać się z sytuacją ciągłego występowania kataru u rocznego dziecka, niemijającego w perspektywie kilku miesięcy. Dzieje się tak np. w przypadku, gdy katar wynika z reakcji alergicznej organizmu na czynnik, który stale występuje w otoczeniu malucha, choćby sierść zwierzęcia domowego. Zdarza się, że odpowiednia diagnostyka i wdrożenie leczenia przyczynowego są niezbędne, żeby objaw w pełni ustąpił.
Co pomoże na katar u rocznego dziecka?
Sposób łagodzenia kataru zależy w dużej mierze od podłoża tego objawu. Czasami możliwe jest skuteczne leczenie ukierunkowane na przyczynę kataru. W innych sytuacjach stosuje się jedynie terapię mającą na celu łagodzenie objawów.
Leczenie kataru u dziecka
Leczenie kataru w przypadku alergicznego nieżytu nosa opiera się na unikaniu kontaktu z alergenem wywołującym objawy. Lekarz może zalecić również terapię farmakologiczną, szczególnie w przypadku, gdy całkowite usunięcie danego alergenu z otoczenia jest nierealistyczne, jak choćby przy alergii na pyłki traw lub drzew. W okresie zaostrzenia objawów można zastosować wtedy leki antyhistaminowe, np. w postaci kropli podawanych maluchowi doustnie.
Jeśli u dziecka zostanie rozpoznana infekcja bakteryjna, konieczne może być podanie antybiotyku. Antybiotyk stosuje się jednak tylko w uzasadnionych przypadkach, np. przy potwierdzonym zakażeniu bakteryjnym zatok – decyzję podejmuje wyłącznie lekarz W przypadku, gdy katar wywołała infekcja wirusowa, leczenie obejmuje przede wszystkim domowe sposoby na łagodzenie objawów.
Domowe sposoby łagodzenia kataru u dziecka
Domowe sposoby na katar u rocznego dziecka obejmują przede wszystkim płukanie nosa solą fizjologiczną i odciąganie wydzieliny aspiratorem. Ta metoda pozwala na usunięcie z jam nosowych nadmiaru wydzieliny i poprawę procesu oczyszczania śluzowo-rzęskowego. Wykorzystuje się ją zarówno w przypadku ostrych infekcji dróg oddechowych, jak i przewlekłych nieżytów nosa.
W łagodzeniu kataru u małego dziecka zaleca się również nawilżanie powietrza w pomieszczeniach przy wykorzystaniu specjalnych urządzeń. Suche powietrze może podrażniać jamę nosową i nasilać objawy. Wilgotniejsze powietrze pomaga natomiast rozrzedzać śluz w przewodach nosowych i ułatwia ich oczyszczanie. Ogranicza również trudności z oddychaniem wywołane przez często współwystępujący z katarem zatkany nos.
Katar u rocznego dziecka – kiedy zgłosić się do lekarza?
Łagodny, krótkotrwały katar może być leczony w warunkach domowych. Istnieje duża szansa, że objaw ustąpi samoistnie. Warto zabrać roczne dziecko do lekarza w sytuacji, gdy:
- Czas występowania kataru przedłuża się do ponad 7-10 dni,
- Pojawiła się gorączka (temperatura ciała jest wyższa niż 38°),
- U dziecka zauważasz trudności w oddychaniu,
- Maluch ma zaczerwienione, swędzące oczy,
- Wydzielina z nosa zawiera krew,
- Wydzielina z nosa jest żółtozielona lub zielona,
- Wydzielina z nosa ma nieprzyjemny zapach,
- Katar występuje tylko po jednej stronie nosa,
- Katarowi towarzyszą inne, niepokojące Cię objawy.
Źródła:
- Powell E., Berk O., Bewick J. i wsp. (2024) Fifteen-minute consultation: Child with runny nose, Archives of Disease in Childhood, 109(1): 2-7, dostęp: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35728928/.
- Goniotakis I., Perikleous E., Fouzas S. i wsp. (2023) A Clinical Approach of Allergic Rhinitis in Children, Children (Basel), 10(9): 1571, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10528841/.
- Stanford Medicine Children’s Health Chronic Rhinorrhea (Runny nose), dostęp: https://www.stanfordchildrens.org/en/services/ear-nose-throat/conditions/chronic-rhinorrhea.html.
- Fried M. P. (2025) Nasal Congestion and Rhinorrhea, MDS Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/ear-nose-and-throat-disorders/approach-to-the-patient-with-nasal-and-pharyngeal-symptoms/nasal-congestion-and-rhinorrhea.
- National Health Service (2022) Non-allergic rhinitis, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/non-allergic-rhinitis/.
- Bartkowiak-Emeryk M., Bodajko-Grochowska A., Emeryk A. (2016) Przewlekły katar u dzieci – plan postępowania, Pediatria po Dyplomie, 2, dostęp: https://podyplomie.pl/pediatria/21734,przewlekly-katar-u-dzieci-plan-postepowania?srsltid=AfmBOoof7wFg-jEPCOQmq2FgM1DalHt-8jnoLhrA79YvTNJLv0HfydTq.