Pierwszy rok życia dziecka charakteryzuje się szczególnie szybkim tempem rozwoju. Jako rodzic wyraźnie możesz zauważyć, że co kilka miesięcy maluch jest na zupełnie innym poziomie, jeśli chodzi o umiejętności związane z motoryką, komunikacją czy rozumieniem otaczającego świata. Znajomość kamieni milowych, które dziecko powinno osiągnąć do określonego miesiąca życia pozwoli Ci monitorować rozwój pociechy i sprawdzać, czy przebiega on prawidłowo.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są kamienie milowe w rozwoju?
Kamienie milowe są umiejętnościami, których nabycie w określonym wieku stanowi wyznacznik prawidłowego rozwoju dziecka. Schemat ich nabywania pomaga pediatrom, innym specjalistom zajmującym się zdrowiem dziecka oraz rodzicom rozpoznać sytuacje, w których rozwój malucha odbiega od normy. Regularne monitorowanie pod tym kątem zwiększa szanse na wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń i uzyskanie przez malucha odpowiedniej pomocy w razie potrzeby.
Najważniejsze kamienie milowe dotyczą następujących obszarów rozwoju dziecka:
- Rozwoju ruchowego (motoryki dużej i małej),
- Rozwoju poznawczego i intelektualnego (związanego z myśleniem, zdobywaniem wiedzy o świecie, umiejętnością rozwiązywania problemów),
- Komunikacji,
- Rozwoju społecznego i emocjonalnego.
Prawidłowy rozwój dziecka w pierwszym roku życia
Rozwój malucha jest procesem, który przebiega nie linearnie, a skokowo. W pierwszych latach życia zauważysz z pewnością momenty, w których u dziecka nagle pojawiają się nowe umiejętności związane z rozwojem emocjonalnym i społecznym. Są to tzw. skoki rozwojowe. Dziecko zaskoczy Cię prawdopodobnie też wielokrotnie, błyskawicznie nabywając niektóre umiejętności związane z motoryką.
Tempo rozwoju poszczególnych zdolności jest nieco inne u każdego malucha. Nie warto porównywać wieku ich osiągania pomiędzy rodzeństwem, czy między własnym dzieckiem i dzieckiem znajomych lub rodziny. Dobrze jest natomiast sprawdzać, czy rozwój malucha przebiega prawidłowo, korzystając z wystandaryzowanych narzędzi - określających, jakie umiejętności dziecko powinno zdobyć najpóźniej w danym wieku.
Przyjrzyjmy się ważnym kamieniom milowym, które dziecko osiąga do ukończenia 2, 4, 6, 9 i 12 miesięcy.
Kamienie milowe u 2-miesięcznego dziecka
Maluch, który skończył 2 miesiące powinien potrafić już:
- Unosić główkę o 45° w leżeniu na brzuszku,
- Chwytać i trzymać włożoną do jego rączki małą grzechotkę (minimum przez kilka sekund),
- Wydawać nieartykułowane dźwięki, inne niż płacz,
- Reagować na głośne dźwięki,
- Wodzić wzrokiem w poziomie,
- Dłużej czuwać w ciągu dnia – choć nie ma tutaj konkretnych norm, czas czuwania dziecka 2-miesięcznego jest dłuższy niż noworodka; powinno nas zaniepokoić, jeśli maluch w tym wieku przesypia całe noce i dnie, budząc się tylko na karmienie.
Kamienie milowe u 4-miesięcznego dziecka
Do kamieni milowych, które powinno zdobyć dziecko do ukończenia wieku 4 miesięcy, należą:
- Zdolność do unoszenia klatki piersiowej w leżeniu na brzuszku,
- Umiejętność składania dłoni w linii pośrodkowej ciała (jak do modlitwy),
- Wyciąganie wyprostowanych rączek w kierunku grzechotki, chwytanie jej i przytrzymanie – umiejętność oceniana w leżeniu na plecach,
- Gruchanie – wydawanie pierwszych artykułowanych dźwięków, przypominających spółgłoski i samogłoski oraz połączenia samogłosek,
- Zainteresowanie otoczeniem – rozglądanie się dookoła, szukanie wzrokiem rodziców, oglądanie własnych dłoni,
- Uspokajanie się, gdy rodzic do niego mówi lub go podnosi,
- Wyrażanie emocji (radości, złości, smutku, niepokoju, zaskoczenia) poprzez mimikę twarzy.
Kamienie milowe u 6-miesięcznego dziecka
Do czasu ukończenia 6. miesiąca życia maluch powinien nabyć następujące umiejętności:
- Siedzenia z podpieraniem się rączkami,
- Chwytania przedmiotu (np. klocka) na kilka sposobów – całą dłonią (w tym 4. i 5. paluszkiem), trzema pierwszymi paluszkami i dłonią, a także obiema rączkami jednocześnie; maluch powinien też umieć trzymać w tym samym czasie po jednym klocku w prawej i lewej dłoni,
- Potrząsania przedmiotami, takimi jak grzechotka,
- Kierowania wzroku w stronę mówiącej do niego osoby,
- Wydawania dźwięków w odpowiedzi,
- Uderzania o siebie dwóch przedmiotów,
- Szukania przedmiotu, który spadł,
- Uśmiechania się związanego z nawiązywaniem kontaktu,
- Wchodzenia w interakcje poprzez mimikę twarzy i kontakt wzrokowy,
- Wykazywania preferencji dla osób bliskich, znajomych.
Kamienie milowe u 9-miesięcznego dziecka
Do kamieni milowych, które typowo osiągają maluchy do ukończenia wieku 9 miesięcy należą:
- Zdolność do przekręcania się w obie strony – z brzuszka na plecki i odwrotnie,
- Umiejętność stabilnego siedzenia,
- Umiejętność przenoszenia małych przedmiotów,
- Wykonywanie tzw. chwytu zagarniającego – dziecko zgina 2. i 3. palec, zagarniając przedmiot do wnętrza dłoni,
- Wykonywanie chwytu trzema pierwszymi palcami, bez udziału pozostałej części dłoni,
- Umiejętność precyzyjnego dotknięcia małych przedmiotów (o średnicy ok. 0,5 cm),
- Zatrzymywanie działania po usłyszeniu „nie”,
- Wydawanie dźwięków jako sposobu na zwrócenie na siebie uwagi,
- Patrzenie na znane przedmioty po usłyszeniu ich nazwy,
- Zrozumienie dla trwałości przedmiotów - dotyczące tego, że rzecz, która zniknęła z pola widzenia nadal może istnieć; dziecko np. szuka zabawki, która została schowana,
- Rozwinięte przywiązanie do rodzica lub opiekuna.
Kamienie milowe u rocznego dziecka
Do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia, powinny pojawić się u niego również umiejętności, takie jak:
- Samodzielne siadanie,
- Raczkowanie,
- Podciąganie się do pozycji stojącej,
- Chodzenie przy przytrzymywaniu za jedną rączkę,
- Łapanie toczącej się piłki,
- Chwyt pęsetowy, czyli chwytanie przedmiotów kciukiem i palcem wskazującym,
- Samodzielne trzymanie butelki,
- Reagowanie na swoje imię,
- Rozumienie prostych, rutynowych poleceń,
- Naśladowanie klaskania, naśladowanie gestów typu „a-kuku”,
- Robienie „pa, pa”,
- Badanie metodą prób i błędów,
- Dawanie przedmiotu innej osobie lub pokazywanie rzeczy przez wyciągnięcie ręki, by uzyskać komentarz na jej temat – wspólne pole uwagi.
Co robić, gdy dziecko nie osiągnęło kamienia milowego w określonym wieku?
Skonsultuj się z pediatrą, jeśli Twój maluch w określonym czasie nie osiągnął któregoś z wymienionych kamieni milowych w rozwoju. Brak danej umiejętności nie musi oznaczać, że występują poważne zaburzenia rozwojowe – możliwe, że dziecko po prostu potrzebuje nieco więcej czasu, by nauczyć się danej rzeczy. Jest to jednak sygnał, którego nie powinniśmy ignorować. Wizyta u lekarza pozwoli całościowo ocenić rozwój malucha, a także zaplanować dalsze postępowanie.
Jak wspierać rozwój rocznego dziecka?
Rozwój rocznego dziecka odbywa się poprzez zabawę i eksperymentowanie, nieodłącznie związane z troskliwym kontaktem z bliskimi osobami, które dbają o podstawowe potrzeby malucha i pomagają mu lepiej zrozumieć otaczający świat. Proces osiągania kolejnych kamieni milowych w rozwoju można wspomagać dobierając różnorodne, odpowiednie do wieku aktywności. Sprawdź pomysły na gry i zabawy wspierające rozwój mózgu dziecka.
Źródła:
- Misirliyan S. S., Boehning A. P., Shah M. (2023) Developmental Milestones, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557518/.
- Dosman C. F., Andrews D., Goulden K. J. (2012) Evidence-based milestone ages as a framework for developmental surveillance, Paediatrics Child Health, 17(10): 561-568, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3549694/.
- Centers for Disease Control and Prevention (2024) Milestone Moments Checklist, dostęp: https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/pdf/LTSAE-Checklist_COMPLIANT_30MCorrection_508.pdf.
- National Health Service Developmental milestones by age, dostęp: https://cambspborochildrenshealth.nhs.uk/child-development-and-growing-up/milestones/.
- Sadurni M., Burriel M. P., Plooij F. X. (2010) The temporal relation between regression and transition periods in early infancy, The Spanish Journal of Psychology, 13(1): 112-126, dostęp: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20480682/.