Poród kleszczowy – wskazania, powikłania, wpływ na dziecko

Poród kleszczowy – kiedy używa się kleszczy przy porodzie? Wskazania do porodu kleszczowego

Poród kleszczowy to zabieg, który polega na zastosowaniu kleszczy położniczych w celu przyspieszenia przyjścia dziecka na świat. Narzędzie zostało wynalezione w XVI wieku i od tego czau w zasadzie nie zmieniło swojej budowy. Przypomina nieco dwie złączone ze sobą łyżki.

Z jednej strony poród kleszczowy owiany jest bardzo złą sławą. Kobiety boją się go, niechętnie jest też stosowany przez samych lekarzy ze względu na spore ryzyko. Z drugiej – odpowiednio zastosowany może uratować zdrowie i życie dziecka oraz matki. Co należy o nim wiedzieć?

Kiedy przeprowadza się poród kleszczowy? Najczęstszymi wskazaniami do użycia kleszczy są:

• Zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu.
• Brak postępów w II fazie porodu.
• Osłabione skurcze macicy.
• Niskie poprzeczne ustawienie główki dziecka i brak jej rotacji.
• Stan zagrożenia życia dziecka – zaburzony przepływ pępowinowy, wczesne oddzielenie łożyska.
• Zagrożenie zdrowia mamy – choroby układu krążenia, neurologiczne, duża wada wzroku.
• W przypadku fizycznego wyczerpania matki przedłużającym się porodem.

Obecnie dość rzadko wykonuje się porody kleszczowe, co jednocześnie łączy się ze wzrostem porodów rozwiązywanych poprzez cesarskie cięcie. W wielu szpitalach całkowicie zaniechało się takiej praktyki. Wraz z ograniczeniem ilości zabiegów spadła ilość położników, którzy potrafią przeprowadzić poród kleszczowy. Wymaga on odpowiedniej wiedzy i doświadczenia, nie każdy lekarz potrafi odpowiednio wykonać zabieg.

Sprawdź: Poród wspomagany

Jakie mogą być powikłania po porodzie kleszczowym?

Żadna kobieta z własnej woli nie decyduje się na poród kleszczowy. Wynika to ze świadomości, z jakimi wiąże się ryzyko wystąpienia powikłań u rodzącej i dziecka.

Warto wiedzieć, jak wygląda poród kleszczowy. To daje pewne wyobrażenia o komplikacjach, jakie mogą po nim wystąpić.

Zanim zastosuje się kleszcze, kobiecie w trakcie skurczu nacina się krocze, aby uniknąć urazów pochwy i samoistnego pęknięcia krocza. Taka procedura bywa także stosowana w przypadku porodu naturalnego, bez użycia narzędzi, dokładnie w takich samych celach. Następnie, w przypadku porodu kleszczowego, wprowadza się do pochwy ramiona kleszczy, które umieszcza się na główce dziecka... Gdy są dobrze umiejscowione i zablokowane specjalnym zamkiem, powoli, podczas skurczy, pociąga się dziecko w dół do momentu, aż główka znajdzie się poza kanałem rodnym. Następnie zwalnia się uścisk kleszczy, by poród zakończył się naturalnie.

Aby móc zastosować kleszcze, kobieta musi mieć pełne rozwarcie szyjki, a główka dziecka musi być odpowiednio ułożona. Zabieg odbywa się z użyciem znieczulenia zewnątrzoponowego lub miejscowego dla rodzącej.

Niestety, po porodzie kleszczowym może wystąpić wiele powikłań u kobiety. Wiele zależy od okoliczności przeprowadzania zabiegu oraz doświadczenia lekarzy, którzy go wykonują. Do najczęstszych powikłań należą:

• Urazy mięśnia miednicy i szyjki macicy
• Pęknięcie pochwy
• Uszkodzenia mięśni zwieracza odbytu

Oczywiście, jeśli tylko zachodzą wszelkie właściwe wskazania oraz zabieg przeprowadzony jest prawidłowo, przez doświadczonych lekarzy, poród kleszczowy nie stanowi żadnego zagrożenia, a czasem jest także najlepszym sposobem na uratowanie zdrowia i życia zarówno dziecka, jak i matki.

Niestety, także maluch jest narażony na urazy po porodzie kleszczowym. Powikłania, jakie mogą u niego nastąpić, są zdecydowanie większe w przypadku dziecka niż rodzącej kobiety. Jakie są konsekwencje porodu kleszczowego dla dziecka?

Poród kleszczowy – wpływ na dziecko

Poród kleszczowy nie pozostaje bez wpływu na dziecko. W latach 2003-2008, w Klinice Ginekologii i Położnictwa Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, po porodach fizjologicznych stwierdzono 213 urazów, z czego 89 dotyczyło noworodków po porodach kleszczowych[1].

Do najczęstszych problemów po porodzie kleszczowym u dziecka należą otarcia i siniaki, odkształcenia na główce, pęknięcia czaszki (co ma związek ze zbyt dużą siłą nacisku kleszczy), uszkodzenia nerwu twarzowego, a także krwiaki i krwawienia wewnątrzczaszkowe. Może dojść także do niedotlenienia, jeśli decyzja o porodzie kleszczowym została podjęta zbyt późno.

Jednocześnie, nie każdy uraz poporodowy, nawet w przypadku użyciu kleszczy, jest tego następstwem. Dość często zły stan noworodka podyktowany jest zbyt późną decyzją o wykorzystaniu metod przyspieszenia porodu. Mimo to, warto wiedzieć, jakie są przeciwwskazania do porodu kleszczowego. Należą do nich m.in. niska masa dziecka, niemożność porodu siłami natury, poprzeczne ułożenie dziecka, podejrzenie dużej masy płodu. Wówczas powinno się podejmować decyzję o cesarskim cięciu.

Poród kleszczowy – konsekwencje dla matki

Uszkodzenia pochwy i pęknięcia krocza to najczęstsze powikłania dla matki po porodzie kleszczowym. Nawetjeśli doszło do wcześniejszego nacięcia krocza, z pewnością będzie się ono goiło dużej z racji większego nacięcia.. Gojąca się rana jest także podłożem dla różnego rodzaju infekcji, utrudnia również korzystanie z toalety, a nawet siedzenie. Słowem – kobieta po porodzie kleszczowym potrzebuje nieco więcej wsparcia i pomocy przy opiece nad dzieckiem i codziennych czynnościach niż po klasycznym porodzie naturalnym.

Rekonwalescencja po porodzie kleszczowym

Dochodzenie do siebie po porodzie kleszczowym trwa dłużej.. W przypadku urazów pochwy, szyjki macicy czy uszkodzeniu zwieraczy odbytu konieczne będą dodatkowe specjalistyczne konsultacje lekarskie, co może przedłużyć okres połogowy.

Pielęgnacja noworodka po porodzie kleszczowym

Możliwe krwiaki i otarcia na główce dziecka po porodzie kleszczowym zazwyczaj nie wymagają interwencji lekarskiej i ustępują samoistnie po około 2-3 tygodniach. Należy jednak kontrolować obwód główki noworodka, ponieważ możliwe jest powstawanie obrzęków.

Poród kleszczowy wzbudza strach u każdej przyszłej mamy, jednak należy wiedzieć, że wykonuje się go w wyjątkowych okolicznościach, a kleszcze są narzędziem medycznym. Czy mimo powikłań i zagrożenia, jakie wynikają z ich użycia, powinno się zakazać porodów kleszczowych? W wielu placówkach odeszło się tego zabiegu z uwagi na brak umiejętności kadry lekarskiej przy tego typu procedurach. Niemniej jednak – kleszcze w rękach doświadczonego ginekologa - położnika są szybką metodą na ukończenie porodu i uratowanie matki i dziecka. Ma to szczególne znaczenie w końcowej fazie porodu, kiedy nie jest już możliwe przeprowadzenie cięcia cesarskiego.

Zobacz także: Przyjęcie do szpitala i prawa rodzącej

Warto wiedzieć, że przyszła mama przed porodem ma prawo do tego, by nie zgodzić się na ewentualne zabiegi, jak właśnie użycie kleszczy. Nie jest to bowiem jedyna metoda przyspieszenia akcji porodowej i pomocy dziecku w przyjściu na świat, a jeśli wiąże się z ogromnym stresem dla matki, a także ryzykiem – należy się nad nią szczególnie zastanowić.

Z drugiej strony - trzeba mieć jedna na uwadze fakt, że poród nie jest w 100% przewidywalny, a opcja zastosowania kleszczy może mieć pozytywny wpływ na odległe konsekwencje dla noworodka i matki. Opóźnianie tej procedury może zaszkodzić dziecku, a jej zastosowanie kończy poród w najszybszy możliwy sposób.

Źródła:

A. Sudoł-Szopińska, J. Radkiewicz, W. Jakubowski, Uszkodzenia zwieraczy odbytu po porodach z zastosowaniem kleszczy położniczych Część druga: przydatność endosonografii, [w:]Ginekologia Praktyczna 2006, 4:17-21, [online:] https://www.termedia.pl/Uszkodzenia-zwieraczy-odbytu-po-porodach-z-zastosowaniem-kleszczy-polozniczych-Czesc-druga-przydatnosc-endosonografii,5,7494,0,0.html, dostęp: 17.12.2022

B. A. Radosmka, R. Rokicki, G. Krasomski, Analiza porodów kleszczowych w Klinice Położnictwa i Ginekologii ICZM P w Łodzi, str. 31-36, [online:] https://www.ginekologiaipoloznictwo.com/articles/analysis--of--forceps--deliveries--in--department-of--obstetrics--and--gynecology--at--polish--mothers-memorial--hospita.pdf, dostęp: 17.12.2022

[1] A. Radomska, G. Krasomski, Występowanie urazów okołoporodowych u noworodków, [online:] https://www.ginekologiaipoloznictwo.com/articles/perinatal-injuries-to-infants.pdf, str. 2, dostęp: 17.12.2022