Zrosty po cc. Jak rozpoznać i leczyć zrosty po cesarce?

Czym są zrosty po cesarskim cięciu?

Zrosty po cesarskim cięciu są rodzajem włóknistej tkanki, która w różnych konfiguracjach może powstawać między narządami jamy brzusznej, otrzewną (czyli błoną wyściełającą od wewnątrz ściany jamy brzucha i miednicy) i samą ścianą brzucha (zbudowaną m.in. z mięśni, powięzi i skóry). Tworzą się w efekcie nieprawidłowego gojenia ran.

Ryzyko obecności zrostów po pierwszym cesarskim cięciu ocenia się na 24-46%. Wzrasta ono z każdym kolejnym porodem zabiegowym. Prawdopodobieństwo występowania ich u kobiet, które przebyły dwie cesarki zwiększa się do 75%.

Jak sprawdzić, czy po cesarskim cięciu powstały zrosty?

Na podstawie wizualnej oceny blizny po cesarskim cięciu nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy w procesie gojenia rany powstały zrosty. Nawet jeśli proces rekonwalescencji przebiegał bez większych problemów i widocznych powikłań, a miejsce wykonania cięcia wygląda na prawidłowo zagojone, nadal istnieje ryzyko, że wewnątrz utworzyły się te zmiany.

Brakuje oficjalnych standardów postępowania związanych z oceną występowania zrostów. Zdarza się, że ich rozwój po cesarskim cięciu prowadzi do nieestetycznych zmian w wyglądzie powłok brzusznych, np. zwisania skóry i tkanki podskórnej nad blizną. Nie zawsze jednak gołym okiem widoczne są jakiekolwiek symptomy. Zależy to m.in. od lokalizacji zrostów.

Podstawowy sposób na sprawdzenie czy zmiany występują stanowi badanie palpacyjne wykonywane przez specjalistę (fizjoterapeutę lub lekarza). O ich rozwoju mogą świadczyć również dodatkowe objawy pojawiające się po cesarskim cięciu na skutek obecności zrostów.

Objawy związane z występowaniem zrostów po cesarskim cięciu

Zrosty po cesarce mogą być związane z objawami, takimi jak:

• Niespecyficzne przewlekłe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. wzdęcia, bóle brzucha, zaparcia,
• Ograniczona ruchomość w obszarze zrostów, która może prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych czynności,
• Zaburzenia funkcji układu moczowego (np. nietrzymanie moczu, częstomocz),
• Ból w trakcie lub po stosunku,
• Przewlekły ból w okolicy miednicy,
• Bóle pleców.

Jeśli po kilku tygodniach od zabiegu cesarskiego cięcia zauważasz u siebie pojawienie się powyższych objawów, dobrym pomysłem jest skonsultowanie się z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Powikłania związane z rozwojem zrostów po cesarskim cięciu

Obecność zrostów może wpływać negatywnie na jakość życia ze względu na występowanie związanych z nimi przewlekłych dolegliwości. Groźne dla zdrowia powikłania wynikające z obecności zrostów po cc rozwijają się rzadko.

Istnieje jednak niewielkie ryzyko wystąpienia poważnych komplikacji, przede wszystkim w postaci niedrożności jelit. Problem pojawia się na skutek nacisku na ten narząd lub skrętu wywołanego przez zrosty. Wśród objawów można wymienić m.in. ból brzucha, nudności i wymioty), brak stolca i gazów, silne wzdęcie i napięcie brzucha.

Wystąpienie wymienionych objawów po cesarskim cięciu stanowi wskazanie do szybkiego udania się do szpitala. Warto poinformować od razu o obecnych objawach i fakcie przebycia zabiegu cesarskiego cięcia. Niedrożność jelit jest jednym ze stanów, które często wymagają podjęcia pilnej interwencji, a przy braku jej zastosowania konsekwencje bywają bardzo poważne.

Jednym z możliwych powikłań rozwoju zrostów po cesarskim cięciu są także zaburzenia funkcji układu rozrodczego. Należą do nich przede wszystkim problemy z płodnością oraz zwiększone ryzyko rozwoju ciąży ektopowej po poczęciu.

Zrosty po cesarce a kolejna ciąża

Obecność zrostów po cesarskim cięciu nie stanowi przeciwwskazania do kolejnego zajścia w ciążę. Trzeba liczyć się jednak z tym, że następny poród może być trudniejszy i związany z większym ryzykiem powikłań u matki i dziecka. Wynika to m.in. z dłuższego czasu trwania zabiegu (istnieje konieczność wycięcia napotykanych w trakcie operacji zrostów) i większego prawdopodobieństwa dużej utraty krwi (związanej z koniecznością wykonania nacię

dodatkowych tkanek).

Usuwanie zrostów po cesarskim cięciu

Usuwanie zrostów po cesarskim cięciu wykonuje się typowo w czasie operacji z innych wskazań, np. niedrożności jelit czy przepukliny. Bardzo rzadko sama obecność tych nieprawidłowych tkanek stanowi wystarczający powód do przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego. Wynika to z faktu, że istnieje duże ryzyko, że po przeprowadzeniu kolejnej operacji zmiany znowu się utworzą (choć prawdopodobnie w innej konfiguracji, być może mniej nasilone i niepowodujące tych samych objawów).

W pozbyciu się dolegliwości związanych z obecnością zrostów może pomóc terapia manualna. Zastosowanie odpowiednio dopasowanych technik masażu nie pozwala na usuwanie zrostów, ale może wpływać na zwiększenie ruchomości tkanek i przez to redukować występujące objawy. Najlepsze efekty uzyskuje się przy pracy z blizną w ciągu pierwszych 2 lat po cesarskim cięciu.

Zapobieganie powstawaniu zrostów po cesarskim cięciu

Całkowite wyeliminowanie zrostów w sytuacji, gdy już powstaną, jest trudne. Z tego powodu dużą uwagę należy poświęcić na zapobieganie ich rozwojowi. Profilaktyka leży w dużej mierze po stronie lekarzy wykonujących zabieg cesarskiego cięcia i obejmuje m.in. zastosowane techniki chirurgiczne.

W celu zapobiegania powstawania zrostów w czasie zabiegu można wykorzystać specjalne żele lub płyny, a także tzw. preparaty barierowe. Nie są one jednak stosowane rutynowo ze względu na brak dostatecznych dowodów na skuteczność ich użycia w przypadku cesarskiego cięcia.

Duże znaczenie w profilaktyce pojawienia się dolegliwości związanych z ewentualnym powstawaniem zrostów ma odpowiednia praca z blizną na kolejnych etapach gojenia. Nie należy jej wdrażać w pierwszej fazie gojenia rany, między 2-7 dniem po zabiegu. Najkorzystniej jest rozpocząć pracę 4-5 tygodni po operacji. Najlepiej, by przebiegała ona z udziałem i pod kontrolą fizjoterapeuty.

Źródła:

1. Awonuga A. O., Fletcher N. M., Saed G. M. i wsp. (2011) Postoperative Adhesion Development Following Cesarean and Open Intra-Abdominal Gynecological Operations, Reproductive Sciences, 18(12): 1166-1185, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3343100/.
2. Sung S., Mahdy H. (2023) Cesarean Section, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546707/.
3. Nahirniak P., Tuma F. (2022) Adhesiolysis, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563219/.
4. Smith D. A., Kashyap S., Nehring S. M. (2023) Bowel Obstruction, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441975/.
5. Szamatowicz J., Kotarski J., Paszkowski T. i wsp. (2009) Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na temat zastosowania substancji płynnych i metod barierowych służących do zapobiegania powstawaniu zrostów pooperacyjnych, Ginekologia Polska, 80: 456-458, dostęp: https://www.ptgin.pl/sites/scm/files/2021-09/04.2009%20-%20W%20TRAKCIE%20AKTUALIZACJI%20-%20Stanowisko%20PTGiP%20na%20temat%20zastosowania%20substancji%20p%C5%82ynnych%20i%20metod%20barierowych....pdf.
6. Chochowska M., Marcinkowski J. T., Klimberg A. (2017) Terapia manualna w pracy z blizną po operacji cięcia cesarskiego, Hygeia Public Health, 52(2): 151-156, dostęp: http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2017/hyg-2017-2-151.pdf.