Cesarskie cięcie to zabieg, który w przypadku występowania wskazań medycznych może uratować życie dziecka i jego mamy. Czasami potrzeba przeprowadzenia tej operacji jest wiadoma od początku ciąży, innym razem decyzję podejmuje się już w trakcie porodu, w odpowiedzi na pojawiające się komplikacje. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej o tym, jak wygląda cesarskie cięcie oraz co dzieje się zarówno przed, jak i po zakończeniu zabiegu.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym jest cesarskie cięcie?
Cesarskie cięcie to operacja polegająca na wydobyciu dziecka z macicy po nacięciu dolnej części brzucha. Najczęściej wykonuje się je z uwagi na komplikacje podczas porodu lub problemy medyczne u mamy lub płodu.
Skąd wzięła się nazwa cesarskiego cięcia? Uważa się, że pochodzi ona od łacińskiego słowa „caedere”, oznaczającego „ciąć”. Mitem, z którym można się spotkać, jest informacja, jakoby nazwa wywodziła się ze starożytnego Rzymu, od porodu Juliusza Cezara, który miał przyjść na świat z jej wykorzystaniem. Obecnie wiadomo, że nie jest to prawdą, ponieważ matka tego rzymskiego wodza przeżyła jego urodzenie, a w tamtych czasach operacji mających na celu wyjęcie dziecka z brzucha, zgodnie z panującym prawem, dokonywano tylko na kobietach zmarłych w czasie porodu.
Wskazania do operacji cesarskiego cięcia
Obecnie w Polsce odsetek ciąż zakończonych cesarskim cięciem przewyższa 40% (w 2024 r. wynosił 48%). Jest to więc jeden z najczęściej przeprowadzanych typów operacji. Kiedy należy wykonać cesarskie cięcie? Wśród głównych wskazań można wymienić:
- Nieprawidłowe położenie płodu,
- brak postępu porodu, bardzo duże wymiary płodu (obwód główki lub też bardzo wysoka masa urodzeniowa),
- Poród przedwczesny,i zagrażająca zamartwica płodu
- Obciążony wywiad ginekologiczno-położniczy (przebyte operacje),
- Łożysko przodujące,
- Odklejenie się łożyska,
- Zaburzenia rytmu serca u dziecka.
Cesarskie cięcie jest również rekomendowanym rozwiązaniem, kiedy kłopoty zdrowotne dotyczą przyszłej mamy. Dotyczy to m.in. poważnych problemów kardiologicznych, okulistycznych, ortopedycznych, neurologicznych, psychiatrycznych czy onkologicznych. Pamiętaj, że każda decyzja podjęta przez lekarza ma na uwadze dobro i zdrowie Twoje oraz Twojego dziecka.
Czy cesarskie cięcie boli?
Cesarskie cięcie to zabieg przeprowadzany najczęściej w znieczuleniu od pasa w dół. Oznacza to, że jesteś przytomna podczas przyjścia na świat Twojego dziecka i będziesz mogła je przytulić do siebie tak szybko, jak tylko to możliwe, a jednocześnie sam zabieg jest całkowicie bezbolesny (będziesz czuć dotyk, ale nie ból).
W niektórych, rzadszych przypadkach, istnieje konieczność wykonania cesarskiego cięcia w znieczuleniu ogólnym, czyli pod tzw. narkozą. W takiej sytuacji kobieta jest nieświadoma w czasie operacji. Wskazaniem do znieczulenia ogólnego może być np. konieczność bardzo szybkiego wykonania cesarskiego cięcia.
Bolesny dla wielu kobiet jest natomiast okres rekonwalescencji po zabiegu, szczególnie pierwsze kilka dni gojenia się rany. Niektóre mamy odczuwają dyskomfort w operowanej okolicy jeszcze przez kilka tygodni po zabiegu.
Przygotowanie do cesarskiego cięcia
Cesarskie cięcie wymaga podobnego przygotowania co poród siłami natury. Do jego elementów należą:
- Wcześniejsze usunięcie hybrydy z paznokci, jeśli kobieta ją wykonuje – obecność utwardzonego lakieru utrudnia prawidłowe monitorowanie parametrów życiowych potrzebne podczas znieczulenia. Inne rodzaje lakieru do paznokci również najlepiej jest zmyć.
- Skompletowanie i zabranie ze sobą do szpitala wyprawki dla dziecka.
- Unikanie spożywania żywności i płynów w czasie określonym przez personel medyczny.
- Zdjęcie biżuterii.
- Toaleta ciała, przebranie się w koszulę operacyjną.
- Podanie kobiecie ciężarnej okołooperacyjnej profilaktyki antybiotykowej, płynów oraz leków zobojętniających kwas żołądkowy.
W ramach przygotowania do cesarskiego cięcia warto również zdecydować, czy bliska osoba będzie towarzyszyć Ci na sali operacyjnej, o ile jeśli jest to dozwolone w wybranym przez Was szpitalu. Zastanów się, czy życzysz sobie, żeby ktoś zaufany był obok Ciebie w tym czasie.
Przebieg operacji cesarskiego cięcia
Jak wygląda operacja cesarskiego cięcia? Przedstawmy przebieg tego zabiegu krok po kroku.
Po przejściu na salę operacyjną wykonywane jest znieczulenie, podawane poprzez wkłucie się igłą w plecy. Następnie przeprowadza się cewnikowanie pęcherza moczowego. Musi on być opróżniany podczas cesarskiego cięcia, ponieważ w innym wypadku ze względu na lokalizację może utrudniać dostęp do macicy i wydobycie dziecka.
W następnej kolejności odsłania się brzuch i dezynfekuje się miejsce operacyjne. Zgodnie z procedurą na wysokości piersi umieszczana jest zasłona, tak żebyś nie widziała samej operacji. Lekarz dokonuje nacięcia skóry i powłok brzusznych wzdłuż linii bikini. Ma ono długość około 15 cm, wykonuje się je na wysokości około 2 cm powyżej górnego brzegu spojenia łonowego. Następnie nacinana jest macica i lekarz może już wyciągnąć dziecko.
Narodziny malucha mają zwykle miejsce w czasie pierwszych 5 minut operacji. Niektóre noworodki od razu po wydobyciu z brzucha zaczynają płakać, inne reagują krzykiem dopiero po dłuższej chwili, nawet po kilku minutach.
Następnym krokiem operacji jest przecięcie pępowiny, które wykonuje się, gdy przestaje ona tętnić. Neonatolog bada noworodka, wykonuje się potrzebne procedury, oznacza się dziecko opaskami z danymi identyfikacyjnymi.
W międzyczasie lekarze przeprowadzający operację tamują krwawienie macicy, zaciskając na jej ścianie metalowe narzędzia. Dochodzi do urodzenia się łożyska. Środek macicy jest czyszczony z jego pozostałych elementów oraz błon. Lekarz zszywa macicę i zakłada szwy na kolejnych warstwach jamy brzusznej. Zazwyczaj są to szwy rozpuszczalne, których nie trzeba później zdejmować. Następnie na ranę zakładany jest jałowy opatrunek.
Bliska osoba będzie mogła potrzymać dziecko już wtedy, gdy lekarz będzie zakładał Ci szwy. Potrwa to około pół godziny. W tym okresie zaleca się tzw. kangurowanie noworodka przez osobę towarzyszącą.
Cała operacja cesarskiego cięcia jest krótka, zajmuje zwykle nie więcej niż 30-40 minut.
Cesarskie cięcie – co potem?
Po założeniu szwów zostaniesz przetransportowana z bloku operacyjnego na salę pooperacyjną. Będziesz mogła przystawić dziecko do piersi. Prawdopodobnie będzie Ci najwygodniej karmić leżąc na boku, ale jeśli stwierdzisz, że taka pozycja Ci nie odpowiada, poproś położną o pomoc.
Pierwsze godziny po cięciu cesarskim spędzisz na sali pooperacyjnej. W tym czasie lekarz zleci Ci środki przeciwbólowe. Ból wpływa negatywnie na stan emocjonalny i laktację, więc nie bój się prosić o skuteczne leczenie bólu pooperacyjnego. Będziesz również podłączona do kroplówki oraz będziesz miała założony cewnik, który odprowadza mocz (zdejmowany jest on zwykle po pionizacji). Po kilkugodzinnej obserwacji zostaniesz przeniesiona do pokoju na oddziale położniczym.
Ważne żebyś w ciągu pierwszych 12 godzin od operacji spróbowała wstać i zrobić kilka kroków. Personel medyczny powinien wyjaśnić Ci, jak bezpiecznie się podnieść i jakich ruchów unikać w początkowym okresie. Pierwszych kilka kroków może być trudnych, dlatego nie spiesz się. Koniecznie poproś położną lub inną osobę z personelu medycznego o asystę.
Pierwszy posiłek otrzymasz prawdopodobnie po pionizacji. W wielu szpitalach praktykuje się podawanie go (najczęściej w postaci kleiku) w 2. dobie po zabiegu. Jeżeli będziesz miała kłopoty z wypróżnieniem, porozmawiaj o tym z lekarzem.
Pobyt w szpitalu po cięciu cesarskim trwa zwykle od 2 do 5 dni.
Rekonwalescencja po cesarskim cięciu
Pamiętaj, że po powrocie do domu będziesz musiała zadbać o siebie, a zwłaszcza o gojącą się ranę. Początkowo zakładany jest na nią jałowy opatrunek, którego nie należy moczyć. Jednak już w pierwszych dniach po porodzie rezygnuje się z niego, by zapewnić lepszy dostęp powietrza.
W okresie rekonwalescencji ranę należy utrzymywać w czystości, myjąc ją mydłem pod prysznicem, używając do tego czystej ręki. Należy osuszać ranę jednorazowym papierowym ręcznikiem. Lekarz może dodatkowo zalecić jej dezynfekowanie odpowiednim środkiem antyseptycznym. Warto pamiętać o wyborze odzieży, która nie uciska operowanego miejsca. Konieczne jest częste zmienianie podpasek poporodowych. Należy uważać, by nie dotykały one rany. Nie zaleca się golić wzgórka łonowego przez kilka tygodni po zabiegu.
Po powrocie do domu zadbaj o to, by na Twoim talerzu zagościły produkty bogate w błonnik, (w tym różnorodne warzywa oraz owoce, np. suszone śliwki), a także odpowiednia ilość płynów. Są one ważne dla prawidłowego rytmu wypróżnień, na który negatywnie może wpływać podane wcześniej znieczulenie oraz ograniczona aktywność fizyczna.
Przyjmuje się zwykle, że rekonwalescencja po cesarskim cięciu trwa około 6-8 tygodni. Po około 4.-6. tygodniach od zabiegu warto zgłosić się do fizjoterapeuty, który przeprowadzi Cię przez proces mobilizacji blizny. Całkowity proces gojenia się operowanego miejsca może trwać od kilku miesięcy do nawet 2 lat. W tym czasie praca z blizną daje najlepsze efekty, a jej wykonywanie zmniejsza ryzyko późniejszych powikłań.
Żywienie dziecka po cesarskim cięciu
Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowlęcia niezależnie od tego w jaki sposób dziecko przyszło na świat - czy w sposób naturalny, czy poprzez cesarskie cięcie. Ważny jest kontakt „skóra do skóry” rozpoczęty w ciągu 5 minut po porodzie i trwający – w przynajmniej godzinę. Równie istotne jest wczesne zainicjowanie karmienia piersią. Przy pomocy położnej mama jest w stanie znaleźć najlepszą pozycję umożliwiającą karmienie i dobry kontakt z noworodkiem. Mimo, że wyłączne karmienie piersią to złoty standard żywienia niemowląt w pierwszym półroczu życia, nie zawsze jest możliwe. Zdarza się, że poród przez cesarskie cięcie powoduje trudności w tym procesie. Jeżeli dziecko z przyczyn medycznych nie może być karmione piersią to wskazane jest odciągania pokarmu, aby to był pierwszy wybór przy konieczności dokarmiania dziecka. Nie bój się prosić położną czy doradcę laktacyjnego o pomoc w rozpoczęciu karmienia piersią.
W przypadku dzieci urodzonych drogą cesarskiego cięcia, które nie mogą być karmione piersią, warto rozważyć zastosowanie mieszanek synbiotycznych, zawierających żywe bakterie np. Bifidobacterium breve i oligosacharydy prebiotyczne. Cięcie cesarskie wpływa na kolonizację przewodu pokarmowego dziecka, dlatego ważne jest wspieranie wzrostu korzystnej mikroflory jelitowej u niemowląt.
Źródła:
- National Library of Medicine (2024) Cesarean Section – A Brief History, dostęp: https://www.nlm.nih.gov/exhibition/cesarean/preface.html#:~:text=Roman%20law%20under%20Caesar%20decreed,infants%20born%20by%20postmortem%20operations.
- Narodowy Fundusz Zdrowia (2025) Porody i opieka okołoporodowa, dostęp: https://app.powerbi.com/view?r=eyJrIjoiNGM0OWM5ZWMtYTdmYS00NzRkLTkxYjQtOTMxNjExNDhhN2FhIiwidCI6IjJlNzcwYzE2LWMwNzEtNDA1Mi04MzdjLTU0NWJlZTBiMzQwYyIsImMiOjl9.
- Wielgoś M., Bomba-Opoń D., Bręborowicz G. H. i wsp. (2018) Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące cięcia cesarskiego, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 3(4): 159-174, dostęp: https://www.ptgin.pl/artykul/rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-dotyczace-ciecia-cesarskiego.
- Sung S., Mikes B. A., Martingano D. J. i wsp. (2024) Cesarean Delivery, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546707/.
- National Health Service (2023) Caesarean section. What happens, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/caesarean-section/what-happens/.
- National Health Service (2023) Caesarean section. Recovery, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/caesarean-section/recovery/.
- Kamedułą N, Bączek G, Pięta B (2017) Opieka laktacyjna nad kobieta po cięciu cesarskim zgodna z aktualną wiedzą medyczną