Powrót do pracy po macierzyńskim – jakie masz prawa?

Kiedy trzeba wrócić do pracy po urlopie macierzyńskim?

Urlop macierzyński jest to specjalny rodzaj urlopu, przysługujący każdej kobiecie zatrudnionej w oparciu o umowę o pracę i objętej ubezpieczeniem chorobowym*. Urlop macierzyński obejmuje co najmniej 20 tygodni (więcej przy urodzeniu kilku dzieci przy jednym porodzie), a maksymalnie 6 z tych tygodni można wykorzystać jeszcze przed porodem.

Korzystanie z urlopu macierzyńskiego reguluje Kodeks pracy. W tym czasie kobieta ma prawo do pobierania zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100% wynagrodzenia, chyba że decyduje się na dodatkowy urlop rodzicielski w wymiarze 41 tygodni (lub 43 w przypadku ciąży mnogiej) – wówczas otrzymuje przez rok zasiłek w wysokości 81,5% wynagrodzenia, o ile złoży wniosek pracodawcy do 21 dni po porodzie. W przypadku spóźnienia się z wnioskiem, kobieta będzie otrzymywała 100% wynagrodzenia przez pierwsze 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 70% wynagrodzenia podczas urlopu rodzicielskiego.

Matka może dzielić swój urlop macierzyński z ojcem dziecka. Wówczas do pracy może wrócić po nie mniej niż 14 tygodniach urlopu macierzyńskiego (pozostałe 6 tygodni przysługuje wówczas ojcu, chyba, że matka zdecydowała się wykorzystać je przed porodem, z tych 6 tygodni można również po prostu zrezygnować). Pracodawca ma obowiązek przyjąć wniosek o urlop zarówno macierzyński, jak i rodzicielski.

W związku z powyższym, powrót do pracy po urlopie macierzyńskim może nastąpić po 14 tygodniach od porodu lub po 41 tygodniach, a nawet później – wszystko zależy od kobiety, a także od tego, czy zdecyduje się wybrać dodatkowe dni wolne, które przysługiwałyby jej w trakcie pracy (urlop wypoczynkowy) lub też urlop wychowawczy, trwający 36 miesięcy. Można go wziąć tylko do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Nie musi więc to być zaraz po ukończeniu urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego.

* Wymiar urlopów jest uzależniony od liczby urodzonych dzieci.

Zobacz również: Wszystko, co o urlopie macierzyńskim powinna wiedzieć przyszła mama

Prawa i obowiązki pracownicy po urlopie macierzyńskim

Wiele kobiet ma wątpliwości przed powrotem do pracy po urlopie macierzyńskim. Najczęściej dotyczą one:

• Obaw o degradację z dotychczasowego stanowiska pracy.
• Zmiany warunków zatrudnienia ze względu na długą nieobecność.
• Wypadnięcia „z obiegu”, niemożności dostosowania się do nowego trybu życie-praca.
• Niechęci pracodawcy wobec świeżo upieczonych matek.
• Strachu o pogodzenie życia rodzinnego z zawodowym.
• Troski o maluszka – jak poradzi sobie bez mamy?
• Obaw o przegapienie ważnych momentów w rozwoju dziecka.
• W przypadku karmienia piersią – dyskomfortu podczas godzin pracy.

Są to obawy całkowicie uzasadnione, emocje kobiety są zupełnie naturalne i nie można się im dziwić, ale warto wiedzieć, że prawo jest po jej stronie, o ile ona będzie się zachowywała uczciwie wobec pracodawcy – co także jest zupełnie oczywistą i oczekiwaną postawą. Dlatego właśnie warto poznać zasady, na jakich wraca się do pracy po urlopie macierzyńskim.

Pierwszym, co warto wiedzieć to fakt, że kobieta po urlopie macierzyńskim ma prawo, a nie obowiązek powrotu do pracy, jednak o wszystkich swoich decyzjach jest zobowiązana informować pracodawcę odpowiednio wcześniej. Słowem – powinna zachować się lojalnie wobec pracodawcy, jeśli nie zamierza kontynuować swojej pracy, a także warto, by odpowiednio wcześniej porozmawiała z nim o tym, że niebawem wróci do pracy, by móc się przygotować na ewentualne zmiany, jakie zaszły podczas jej nieobecności.

Jakie są obowiązki kobiety wracającej do pracy po urlopie macierzyńskim?

Otóż musi ona podjąć pracę na dotychczasowo zajmowanym stanowisku lub alternatywnym, wskazanym przez pracodawcę, o ile zapewnia ono takie same warunki i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Nie ma więc mowy o żadnej degradacji nawet, jeśli pracodawca zatrudnił kogoś innego pod nieobecność pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim. Jeśli kobieta nie może zająć dotychczasowego stanowiska, musi istnieć na to inne, obiektywne usprawiedliwienie. Zajęcie miejsca przez kogoś innego nie jest taką przesłanką, podobnie jak przypuszczenia, że świeżo upieczona mama z pewnością nie będzie w stanie sprostać obowiązkom.

Oczywiście, za obopólną zgodą, w środowisku całkowicie jawnym, może dojść do zmiany stanowiska, jeśli kobieta uzna, że nie jest gotowa podjąć się dotychczasowych zadań. Jednak decyzja należy tutaj do niej i nie może zostać zasugerowana przez pracodawcę, ale mogą wspólnie ustalić rodzaj stanowiska i zakres obowiązków, które będą leżały w interesie obu stron.

Jeśli zaś chodzi o wynagrodzenie, prawo jasno mówi o tym, że pracownik musi otrzymywać wynagrodzenie o takiej samej wysokości, jakie otrzymywałby bez korzystania z urlopu. Jeśli podczas nieobecności kobiety doszło do podwyżki lub obniżki wynagrodzeń, jej pensja musi być dostosowana do widełek obwiązujących w konkretnej grupie zawodowej.

Nie mniej, po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego kobieta nie korzysta już z ochrony stosunku pracy. Pracodawca może więc wypowiedzieć jej umowę o pracę lub zmienić warunki, ale nawet, jeśli – w swoim mniemaniu – zatrudnił lepszą osobę na jej stanowisko, nie ma prawa zmieniać stanowiska ani tym bardziej zwalniać kobiety – jeśli miałoby to związek z nieobecnością spowodowaną urlopem rodzicielskim, będzie to dyskryminacja. Wówczas prawo stoi po stronie kobiety.

Co przysługuje kobiecie powracającej do pracy po urlopie macierzyńskim?

O ile kobieta może czuć się bezpiecznie, wracając do swojej dawnej pracy, o tyle powinna mieć świadomość, że macierzyństwo nie stanowi żadnego wytłumaczenia, wymówek ani powodów do tego, by w jakikolwiek sposób zaniedbywać swoją pracę. Nie jest więc tak, że kobieta ma wyłącznie prawa – prawo do urlopu czy wcześniejszego wyjścia na każdy katar dziecka, prawo do telefonowania kilkanaście razy czasie pracy do domu czy też „urywania” się, by załatwiać sprawunki związane z maluchem. Niestety – kiedy mama wraca do pracy, za drzwiami biura staje się przede wszystkim pracownikiem i na tej roli powinna się skupić. Oczywiście, nie bez znaczenia są także stosunki międzyludzkie – wielu pracodawców rozumie, jak to jest być rodzicem, ale jednocześnie oczekuje pełnej gotowości i dyspozycyjności od swoich pracownic.

Mimo wszystko, są pewne przywileje dla kobiet powracających na rynek pracy po urlopie macierzyńskim. Należą do nich:

• Przerwy na karmienie piersią – dwie po pół godziny w przypadku urodzenia jednego dziecka lub dwie po 45 po urodzeniu bliźniąt. Zazwyczaj są wykorzystywane ciągiem, co uprawnia pracownicę do wyjścia z pracy o godzinę wcześniej. Przerwy są wliczane w czas pracy, a więc objęte wynagrodzeniem. Dotyczy to pracownic zatrudnionych na pełen etat. W przypadku 6 godzinnego czasu pracy przysługuje tylko jedna półgodzinna przerwa, a przy zatrudnieniu na czas krótszy niż 4 godziny przerwy nie obowiązują w ogóle.

Nie ma reguł mówiących o tym, do kiedy kobieta może korzystać z dodatkowej przerwy. Jeśli jednak pracodawca będzie miał podejrzenia, że kobieta nadużywa jego zaufania, może poprosić ją o zaświadczenie o karmieniu piersią, wystawione przez lekarza.

• Praca w nieszkodliwych warunkach. Podobnie, jak w przypadku kobiet w ciąży, tak pracownica karmiąca piersią powinna mieć zapewnione takie warunki pracy, które nie stanowią zagrożenia dla jej zdrowia. Jeśli więc do tej pory zmagała się z ciężarami, zmianami ciśnienia, niskimi lub zbyt wysokimi temperaturami lub obcowała z czynnikami chemicznymi, pracodawca ma obowiązek zapewnić jej inne stanowisko lub zapewnić inne warunki pracy. Jeśli inne stanowisko będzie się wiążać z niższym wynagrodzeniem, to pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy.
• Obniżenie wymiaru czasu pracy. Do ukończenia przez dziecko 6 roku życia pracownica ma prawo do urlopu wychowawczego lub wnioskowania o obniżenie obniżenie do minimalnie połowy etatu, co pracodawca jest zobowiązany przyjąć. Wówczas przez następny rok nie może on ani wypowiedzieć umowy o pracę, ani zmienić pracownicy warunków zatrudnienia. Wyjątkiem jest wypowiedzenie umowy o pracę z winy pracownika. Niestety, obniżenie wymiaru czasu pracy wiąże się również z dostosowaniem do niego wynagrodzenia.
• Stabilność miejsca i czasu pracy. Do ukończenia przez dziecko 8. roku życia bez zgody kobiety pracodawca nie może narzucić jej pracy w nadliczbowych godzinach, w trybie nocnym czy też delegować poza stałe miejsce zatrudnienia.

Jak widać, powrót do pracy po urlopie macierzyńskim wcale nie musi być straszny! Co więcej, jeśli kobieta lubiła swoją pracę, z pewnością chętnie pogodzi powrót do zawodowych obowiązków z opieką nad dzieckiem.

Sprawdź także: Wszystko, co o urlopie ojcowskim powinien wiedzieć przyszły tata

Programy i dotacje – mama wraca do pracy

Jeśli kobieta planuje powrót do pracy po dłuższej przerwie związanej z urodzeniem dziecka i jego wychowaniem, a obawia się, że nie odnajdzie się na dynamicznym rynku, może liczyć na wsparcie z Funduszy Europejskich. Warto zapoznać się z programem Mama wraca do pracy i zapoznać się możliwościami, jakie daje województwo, które się zamieszkuje.

Co czuje dziecko, kiedy mama wraca do pracy?

Nie tylko kobieta ma obawy przed powrotem do pracy. Lęk separacyjny, niepewność, wrażenie odrzucenia… Niestety, choć brzmi to dość drastycznie, właśnie tak może czuć się maluch, kiedy nagle jego mama jest nieobecna przez połowę dnia. Jest to jednak naturalne i wymaga po prostu… przyzwyczajenia. Istotne jest oczywiście wsparcie emocjonalne dziecka w tym czasie. Ważny jest więc czas przed i po pracy, jaki mama poświęca maluchowi – niech będzie jak najbardziej wartościowy.

Powrót do pracy po macierzyńskim – jak zorganizować domowe życie?

Nie ma jednej, uniwersalnej odpowiedzi na to, jak ułożyć życie rodzinne po powrocie z urlopu macierzyńskiego, nie ma też „złotych rad”, które będą pomocne dla każdej mamy. Z pewnością nie powinna ona mieć poczucia, że robi źle ani brać na siebie wszystkich obowiązków. Prośba o pomoc wcale nie jest oznaką słabości, a powrót do pracy nie jest aktem egoizmu. Wszystko więc powinno zacząć się od rozmowy w rodzinnym gronie i prób odnalezienia sposobów na to, by każdy z domowników dobrze odnalazł się w nowej sytuacji.

Źródła:

1. M. Rękas, Kobiety-matki i ich powrót na rynek pracy po urodzeniu dziecka w wynikach badań, [online:] file:///C:/Users/48693/Downloads/Rekas_Kobiety_matki_i_ich_powrot.pdf, dostęp: 12.01.2023
2. G.J.Leśniak, Szybki powrót do pracy po macierzyńskim nie gwarantuje dawnego stanowiska, [online:] prawo.pl/kadry/powrot-do-pracy-po-urlopie-macierzynskim-na-jakie-stanowisko-ma,506856.html, dostęp: 12.01.2023
3. D. Milewska, Jakie są przywileje mamy wracającej do pracy po urlopie macierzyńskim?, [online:] https://mamopracuj.pl/przywileje-mamy-wracajacej-do-pracy-po-urlopie-macierzynskim/?gclid=Cj0KCQiA_P6dBhD1ARIsAAGI7HCQlgQadbOIPjhtJCskraoEz6_7cKETsaypc3F-WnPUasz_AnsVBxUaAhNcEALw_wcB, dostęp: 12.01.2023
4. https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/wiadomosci/mama-wraca-do-pracy/