Nauka czytania dla dzieci – jak uczynić ją przyjemnością?

Nauka czytania u dziecka – rola rodzica

Wiele maluchów jeszcze przed pójściem do zerówki czy pierwszej klasy wykazuje zainteresowanie czytaniem. Zwykle dopiero na etapie nauki szkolnej dziecko w systematyczny sposób poznaje wszystkie literki i uczy się łączenia ich w wyrazy. Już w pierwszych kilku latach życia rodzice mogą jednak proponować gry i zabawy, które sprawią, że maluch polubi czas spędzany z książeczkami i przygotuje się do nauki czytania.

Przygotowanie do nauki czytania - pierwsze kroki w świecie literek

Warto pamiętać, że nauka czytania nie rozpoczyna się od poznawania pierwszych literek, a znacznie wcześniej. Początkiem tego procesu jest mówienie do dziecka, już od pierwszych dni jego życia. Duże znaczenie ma czytanie mu książeczek (to nawyk, który warto wprowadzić już u malucha w wieku niemowlęcym) i opisywanie znajdujących się w nich obrazków. Ważne jest przy tym aktywne włączanie dziecka w proces czytania przez zadawanie mu pytań związanych z poznawaną treścią.

Wczesny kontakt malucha z książeczkami znacznie zwiększa szanse na późniejsze zaangażowanie się dziecka w naukę czytania oraz jego prawidłowy rozwój językowy.

Wczesna nauka czytania u dzieci

Jeśli chcemy rozpocząć naukę czytania u dzieci jeszcze przed ukończeniem 4-.6. roku życia, program musi być wprowadzany szczególnie ostrożnie. Należy zadbać o to, by prowadzić go w usystematyzowany sposób, np. z wykorzystaniem materiałów prowadzących stopniowo przez kolejne etapy nauki. Trzeba zwrócić uwagę na wiek dzieci, dla których są one przeznaczone – nie powinien on odbiegać zanadto od faktycznego wieku malucha.

Niektóre metody nauki czytania (w tym wykorzystywana zwykle w szkołach tzw. metoda analityczno-syntetyczna - dziecko poznaje głoski, literki, a następnie uczy się składania ich w sylaby, wyrazy, a na końcu zdania) wymagają dodatkowych umiejętności (m.in. odpowiedniego poziomu myślenia abstrakcyjnego), który nie jest osiągany zazwyczaj przed 6. rokiem życia. Dlatego nie sprawdzają się dobrze, jeśli chcemy rozpocząć naukę czytania wcześniej, np. u dziecka w wieku przedszkolnym.

Do systematycznych metod nauki czytania, które mogą być wprowadzane przed osiągnięciem wieku 4-6 lat należą m.in.:

• Metoda glottodydaktyczna (inaczej nazywana metodą fonetyczno-literowo-barwną), którą można stosować w pracy z dziećmi już w 3. roku życia. Cykl nauki czytania trwa tutaj 3 lata, w czasie których maluch uczy się najpierw rozkładać wyrazy na głoski, a następnie powtórnie łączyć je w wyrazy. Kolejny krok stanowi nauka liter, a na końcu osiągane jest czytanie tekstu ze zrozumieniem. Wykorzystuje się do tego plansze, rozsypanki i klocki, więc dziecko uczy się przez zabawę. Glottodydaktyka należy do metod eksperymentalnych.
• Metoda sylabowa (inaczej nazywana symultaniczno-sekwencyjną lub krakowską) może być wykorzystywana do nauki czytania już u dzieci w wieku przedszkolnym (zwykle po ukończeniu 3. roku życia). W tym systemie na początku maluchy uczą się samogłosek, po których wprowadzane są całe sylaby. Proces nauki podzielony jest na 3 etapy: powtarzanie (dziecko powtarza przeczytane przez osobę dorosłą samogłoski, sylaby, wyrazy, przy czym jednocześnie prezentuje się ich zapis graficzny), rozumienie (dziecko wskazuje odczytywane przez dorosłego samogłoski, sylaby i wyrazy, zapisane na oddzielnych kartkach) oraz nazywanie (dziecko samodzielnie odczytuje samogłoski, sylaby, wyrazy).

Przystępując z maluchem do nauki czytania, rozpoczynaj program stopniowo, nie przeciążaj dziecka, utrzymuj zainteresowanie i głód wiedzy. Każdy sukces będzie satysfakcją dla rodziców i dziecka. Pamiętaj, by chwalić malucha za każde, nawet drobne osiągnięcie.

W początkowej fazie nauki czytania musisz pamiętać o kilku ważnych zasadach, by nie zniechęcić dziecka już na starcie. Przede wszystkim przerywaj zabawę w odpowiednim momencie. Pamiętaj o tym, by dziecko nie spędzało zbyt dużo czasu nad książką. Sesje muszą być krótkie, a trzy nowe słowa w każdej z nich stanowią maksimum dla małego czytelnika.

Nowe wyzwania w nauce czytania

Zasadniczą kwestią dla sukcesu programu nauki czytania dla dziecka jest utrzymanie jego zainteresowania. Maluch odczuwa bowiem wielką potrzebę używania poznanych słów najszybciej jak to tylko możliwe.

Kiedy maluch osiągnie wiek 4-6 lat musisz dokonać zmian w dotychczasowych sposobach przekazywania mu wiedzy o czytaniu. Im starsze staje się Twoje dziecko, tym więcej zaangażowania i wytrwałości wymagać będzie od Ciebie dalsza nauka czytania. Zaczynajcie od wybranej razem dziedziny, która najbardziej je interesuje - rozpoczynanie od słownictwa z bliskiego kręgu zainteresowań dziecka pomaga uzyskać zaangażowanie we wspólną zabawę w czytanie.

W procesie nauki przechodź stopniowo, systematycznie, od etapu pierwszego do kolejnych. Czytanie książek – to jest to, co większość dzieci lubi najbardziej. Dziecko w wieku 4-6 lat przy nauce czytania nudzą proste słowa i z pewnością nie będzie powtarzało ich jak pełen entuzjazmu maluch. Zaczynaj więc od słów bardziej wyszukanych, a gdy dziecko wejdzie już w program czytania łatwo będzie wrócić do codziennego słownictwa. Powtórki powinny być zrównoważone dodawaniem nowych słów, a wprowadzane słowa muszą być ciekawe i rozszerzać znajomość języka. Pamiętaj, by nie sprawdzać dziecka, szczególnie unikaj pokusy, aby kazać mu czytać na głos.

Nauka czytania – wskazówki

Odpowiednie podejście do nauki czytania, stworzenie dobrych warunków i przyjemnej atmosfery są kluczowe do tego, by dziecko nie tylko nabyło tę umiejętność, ale także polubiło czytanie. Oto kilka wskazówek, które pomogą ci pozytywnie poprowadzić ten proces:

• Pamiętaj, że dla malucha nauka ma być ekscytującym doświadczeniem, zabawą i przygodą, a nie obowiązkiem, karą i ciężka pracą.
• Zaczynajcie zabawę z czytaniem, kiedy jesteście radośni i w dobrej formie. Podczas choroby lub niedyspozycji będzie zdecydowanie lepiej, jeśli zdecydujecie się na dzień lub więcej przerwy.
• Zawsze odkładajcie książeczkę, kiedy dziecko nie jest jeszcze znudzone. Pamiętaj także, by czas przeznaczony na zabawę był raczej krótki. Sprawdza się np. 3-5 sesji po kilka minut.
• Miejsce na zabawę powinno być ciche i spokojne, bez zbędnych „przeszkadzaczy”.
• W przypadku przerw podejmuj zabawę na nowo, zaczynając od miejsca, w którym skończyłaś.
• Dzieci lubią się uczyć, ale większość nie znosi testowania. Zamiast je sprawdzać, zapewnij okazje do rozwiązywania problemów. Niezależnie od wielkości sukcesu dziecka chwal je i podkreślaj znaczenie jego osiągnięć.

Gry i zabawy w nauce czytania

Wiele gier i zabaw pozwala ćwiczyć z dzieckiem umiejętności językowe ważne przy nauce czytania, a dzięki ich atrakcyjnej formie łatwiej utrzymać zaangażowanie malucha w ten proces. Oto kilka pomysłów na zabawy, które możesz wykorzystać w domu:

• Kalambury, w których hasła to litery lub słowa.
• Gry planszowe wspierające poznawanie liter i słów oraz naukę czytania, np. bingo słowne.
• Układanki sylabowe, w których dziecko łączy ze sobą kartoniki z sylabami w całe wyrazy.
• Czytanie dziecku na głos - to jedna z najprostszych, a jednocześnie niezwykle ważna zabawa, która jednocześnie sprzyja poznawaniu słów, a także pozwala rozwijać słuch i wyobraźnię; pomaga również w większym stopniu zainteresować dziecko późniejszą nauką samodzielnego odszyfrowywania tekstów w książeczkach.

Źródła:

1. Vaskevic-Buś J. (2011) O początkowej nauce czytania, [w]: Z teorii i praktyki edukacji dziecka: inspiracje dla nauczycieli przedszkoli i klas I-III szkoły podstawowej, red. Krystyna Gąsiorek, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 87-101.
2. Martowicz A. (2018) Jak uczyć dziecko czytać i pisać po polsku, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, dostęp: https://docer.pl/doc/1e008c8.
3. Krasuska-Betiuk M. (2018) Szkolna nauka czytania z wykorzystaniem wybranych elementarzy – refleksje metodyczne, Forum Pedagogiczne, 2018/2: 73-92, dostęp: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/fp/article/view/2829/3180.